Deutsches Rechtswörterbuch (DRW): Hauswirt
Artikel davor:
Hauswärter
Hauswecht
(Hausweg)
Hauswehr
Hausweib
Hauswerbung
Hauswere
Hauswesen
Hauswiese
(Hauswinn)
Hauswirt
automatisch generierte Links zu anderen historischen Wörterbüchern:
althochdeutsch, mittelhochdeutsch hûswirt, mittelniederdeutsch huswërt, mittelniederländisch huuswaert, altfranzösisch huswërde
I
Hausbesitzer oder Hauseigentümer
- [bei Hausfriedensbruch] sa reszema tha huswerda to bote ene hageste merc13. Jh.? Richth. 157Faksimile (ca. 161 KB)
- 1312 Richth. 184
Faksimile (ca. 151 KB)
- ist daz ein probst ... kein gut verbüt hinder einem erbern man ..., wirt das gut verlorn ..., der husswürt sol antworten ... umb daz verbotten gut1344 Burckhardt,Hofr. 249Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- waͤr ... das der, der den todschlag getan hat, fluchi in ains ... mans haus ... so sol der hauswirt ungeuarlich her gan und auf tun1395 SchongauStR. 68Faksimile (ca. 219 KB)
- beschicht es aber in wurthüsern oder sunst in andern hüsern mit wissen des hußwurtz, so sol der hußwurt ... bessern1409 HagenauStatB. 164Faksimile - digitalisiert von der Staatsbibliothek zu Berlin (SBB)
- es sol ouch ain ieglicher husswirt und husswirtin ... alle ir gehuset ... den sturern uff den aide verkunden1413 Ulm/WürtVjh.2 7 (1898) 189
- wan ein hauswirt ein heysel paut auf seinem aygen grunt1515 BeitrSteirG. 13 (1876) 17
- etlicke denstknechte ... hebben den hovenern vnde huswerden de honere ... doth geslagen1538 Dittmer,Sassenrecht 42Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- wann ainer ain hauß, ain zeitlang hinleyhet, vnnd vorm zihl daßelbig hauß verkhaufft, soll der haußwuͤrt uß demselben hauß ziehen1552 Reyscher,Stat. 487Faksimile (ca. 215 KB)
- ain ieder hauswierth solle mit all seinem hausgesint in seinem hauß fridt ... haben1614 NÖsterr./ÖW. VII 436Faksimile (ca. 36 KB)
- 18. Jh. NÖsterr./ÖW. VII 113
Faksimile (ca. 49 KB)
- Richth. 158
Faksimile (ca. 178 KB)
- Richth. 161
Faksimile (ca. 161 KB)
- Richth. 171
Faksimile (ca. 164 KB)
II
pater familias als Inhaber der Hausgewalt
- huswirt [Übersetzung von pater familias in der Engelberger Benediktinerregel]13. Jh. PBB. 44 (1920) 489
- daz ain jgleich chlage ab sei foͤrbaz wider der porger soͤn also, ob si selbe hauswirte werden vnd gewaltich ir gutes1304 LandauIsarStR. 229Faksimile (ca. 201 KB)
- daz recht der stat wiert behalten daran, daz der hauzwiert um sein chinder, um sein chnecht, um sein diern und um alle die sein prot essent, ob di er di wil rechtlichleichen mag versten und verantwortenum 1330 BrünnRQ. 403Faksimile (ca. 251 KB)
- da es aber ohne vorwissen der vormunder und hauswirth geschicht, sollen sie [umherziehende Händler] zu keiner bezahlung verholfen werden1583 HadelnLR.(Pufendorf) 33Faksimile - in Google Books
- daß ... hinfüro zu österlicher zeit ... ieder haußwürth mit seinen leiten die beicht ... verrichten1665 NÖsterr./ÖW. VII 72Faksimile (ca. 40 KB)
III
(verantwortlicher) Vorsteher der Haushaltung und Verständiger in der Hauswirtschaft
- mag der hauswirt dann ber[e]den, daz er sein ingesind weder durch has noch durch neit geurlaubt hab1340 MünchenStR.(Dirr) 332Faksimile (ca. 34 KB)
- also dat se [die Judenschaft] bynnen uns[er] stad schullen hebben wonhafftich twelff huswerde besetener joden1440 HildeshUB. IV 341Faksimile - digitalisiert von der ULB Düsseldorf
- dis ampt bedarff einen forderen, gutten und unvordrossenen hauswirdt, der alle dorfer besichtige und durchreite1578 Nostitz,Haushaltb. 11Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- 1578 Nostitz,Haushaltb. 11
Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- 1578 Nostitz,Haushaltb. 76
Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- 1578 Nostitz,Haushaltb. 121
Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- in allen vorstehend bestimmten fällen ... haften jedoch die herrschaft ... oder hauswirth nur insoweit, als der schadensersatz aus dem vermögen des beschädigers nicht erfolgen kann1794 PreußALR. I 6 § 67
- wer die nuzungs- oder wohnungs-gerechtigkeit auf ein fremdes eigenthum hat, muß sie als guter hauswirth gebrauchenBadLR. 1809 Satz 627Faksimile - digitalisiert vom Max-Planck-Institut für europäische Rechtsgeschichte
IV
Ehemann
- die selben dry morgen der egenant syner muder swester zu jrm hußwirt jn die e bracht hette1446 FrankfOHof 560Faksimile (ca. 160 KB)
- ich ... Anna ... versprich vnd gelob, ob mein ... hausswirt ... abgieng von tods wegen, das ich ... heyraten will ... vnd ainen nemen, der yn füglich sey1468 Indersdorf I 390 (nr. 973)Faksimile (ca. 289 KB)
- uns hat die ... grävin ... furbringen lassen, wiewol wir weillendt den ... graf Ulrichen iren hausswürt mit den ... landen ... belechnet1475 OstfriesUB. II 55Faksimile - digitalisiert in Kooperation mit der Universitätsbibliothek Heidelberg
- umb ires elichen hawßwirts ... willen15. Jh. BayreuthStB.1 321
- das des verclagten gelters eliche hawssfraw ... irem hawsswirt ... handtreich gethan hetNürnbRef. 1503 IV 7Volltext (und Faksimile) - in DRQEdit
- kain nachpaur sol ainer ... nachpeurinn nicht progen ôn wissen und willen irs huswirts dann zwenunddreissig phening1512 NÖsterr./ÖW. VIII 392Faksimile (ca. 46 KB)
- maritus, haußwirt, gemahel, eheman1550 Schöpper,Syn. 69
- wie sich ire verstorbene freundin mit irem hauswirte ... irer verlassenschaft halber ... vereiniget1577 BrandenbSchSt. III 46
- de huss-werdt mach siner frouwen landt nicht vorkoͤpen1593 JütLow.3 I 35 § 1Faksimile (ca. 112 KB)
- denn sie hat nit mehr den zwen hauszwirt gehat1604 DRWArch. [StArchHermannstadt]
- wann die frau ... vor ihrem ehelichen hauswirth ... tödtlich abscheidet1659 Emmenthal 232Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
V
Quartiergeber, Vermieter
- ein smit leit dem andern zû hulfe sîne balge umsus ... des quam der hûswert, und wolde die balge phende vor sînen hûscins14. Jh. Nordhausen/LSchrP. 180Faksimile (ca. 265 KB)
- min hauswirt, der bader, ist mir schuldig1448 Ruland,Handlungsb. 23
- der stuben- oder husswirten halb. die sollend ... vssert den ... jahrmärckten weder frömbde, noch heimsche ... gest vber nacht beherbrigen1628 BernMand. XVII 18, P. 62
- ob gleich einer mit des raths erlaubnues einkommen, so soll doch der hausswirth buerge und selbst schuldiger sein1658 GeraStR. 177Faksimile (ca. 187 KB)
VI
Kirchenheiliger