Deutsches Rechtswörterbuch (DRW): 1Mark
Artikel davor:
Mariengut
Marienhof
Marienkind
Marienmann
(Marienrecht)
Marigifte
Marinegebühr
Marinegeld
Marinejura
Marinestempel
1Mark
, f., selten n.
automatisch generierte Links zu anderen historischen Wörterbüchern:
marc (stn.); marc (stn.); marc (stf.); marc; marc (stf.) im Mittelhochdeutschen Wörterbuch von Benecke, Müller und Zarncke (BMZ)
marc (-stn.); marc (-stn.); marc (-stn.); marc (stf.); marg; mark-/mark; marc (stf.) im Mittelhochdeutschen Handwörterbuch von M. Lexer
hochalem. Nbf. merche, merk n. (vgl. SchweizId. IV 391); ahd. marka, march(i)a, marc f., mhd. marke, march, marc f., as. marka f., mnd. mark(e) f., mnl. mark(e), merk(e) (gleichbed. marche, maerche, maertse, martse aus afrz. marche, marce abgeleitet, vgl. MnlWB. IV 1157) f. u. n., afries. merke f., ae. mearc f., mlat. marchia, marcia; gelegentlich tritt -t an; aus dem Germanischen ua. in die Romania entlehnt; zur Herleitung aus der idg. Wz. *mereg- "Rand, Grenze" vgl. DudenEtym. 423, Kluge22 462, NlEtymWB. 429 u. IEW. 738
Sachhinweis: Schmidt-Wiegand,Stammesrecht 335ff.; dies., Mark und Allmende (1981)
I
Gebiet
- [bereits westgotisch:] jah jainþro usstandands galaiþ in markos Twre jah Seidonevor 384 (Hs. um 500) Ulfilas Mark. 7, 24
I 1
(eingegrenzte, größere) Raumeinheit, aber auch Grenzsaum, Wohn-, Flur- und Nutzungsbereich einer Siedlung (meist Dorf, aber auch Stadt), innerhalb, aber auch außerhalb des 1Etters (II) liegendes Land, Gemeinbesitz der Mark- und Hofgenossen, (Gerichts-)Bezirk, Bereich einer Hundertschaft
Sachhinweis: HRG.1 III 280f.
- M. ... in marca Childiberti regis ... confugitEnde 6. Jh. MGAuct.ant. XI 239
- si quis caballum, hominem vel qualibet rem in via propriserit, aut eum secutus fuerit, per tres marchas ipsum ostendat, et sic postea ad regis stapulum1. Hälfte 7. Jh. (Hs. 8. Jh.) LRib.(Beyerle-Buchner) Tit. 78
- um 658/60 MGScrMerov. II 157
Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- 675 MGDiplImp. I 41
Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- si quis servum alienum ad fugiendum suaderit et foras terminum eum duxerit, hoc est foras marca, cum xii solidis conponat741/48? LBai.(v.Schwind) XIII 9
- in ipsa villa et in ipsa marca, campis, silvis, viniis763 SGallenUB. I 40Faksimile - digitalisiert im Rahmen von "austrian literature online (ALO)"
- in uilla ... cum omne marcha atque iacenciis suis768 OÖUB. I 18Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- trado ... infra marcha illa, qui vocatur Munthariheshuntari, constructa villa . .., qui dicitur Pillinthor792 SGallenUB. I 125Faksimile - digitalisiert im Rahmen von "austrian literature online (ALO)"
- pascuarium in communi marcha8./9. Jh. Form. 388Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- 805 SGallenUB. I 174
Faksimile - digitalisiert im Rahmen von "austrian literature online (ALO)"
- 823 FreisingTrad. I 418
Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- 849 FreisingTrad. I 590
Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- thô scolda thero marca giuuald êgan is erðiuuard1. Hälfte 9. Jh. Heliand6 V. 763
- 881 AppenzUB. I 1 S. 22
Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- Ende 9. Jh. Bruckner,Langob. 209
- Ende 9. Jh. Georgslied/KlAhdSprDm. 94
Faksimile - digitalisiert von der ULB Düsseldorf
- factus est conventus principum et vulgarium ... ad dividendam marcham inter fiscum regis et populares possessiones in ... pago9. Jh. Form. 403Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- 900 Westfalen/Keutgen,Urk. 26
Faksimile (ca. 83 KB)
- iubemus, ut nulla persona audeat in illa propria marcha eiusdem monasterii ... sine consensu ... pontificis ... in silvis ... porcos saginare918 MGDipl. I 33Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- 951 MGDipl. I 213
Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- publicum iudicium facere infra civitatem Spira ... aut in circuitu extra civitatem, idest in villa Spira et in marca, quae eidem urbi adiacens est989 SpeyerUB. 7Faksimile - digitalisiert von der UB Heidelberg
- plaga marcha11. Jh. AhdGl. II 406, 58Faksimile - digitalisiert von der ULB Düsseldorf
- 11. Jh. KlAhdSprDm. 116
Faksimile - digitalisiert von der ULB Düsseldorf
- ain lant haizet Tuskân / die marche er dâ gewan / ja verdient er umbe daz rîche / daz im der chaiser williclîche / baidiu lêh unde gapMitte 12. Jh. Kchr. V. 17106Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- [Waldgemeinschaften] que vulgo marken sive wizzet dicuntur1176 KölnReg. II 197
- 1194/98 Keutgen,Urk. 137
Faksimile (ca. 83 KB)
- sîn lant und sîne marke / die bevridete er alsô starkeEnde 12. Jh. Hartm.,Greg.11 V. 2263
- meditullium marcha12. Jh. AhdGl. IV 239, 23Faksimile - digitalisiert von der ULB Düsseldorf
- daz lant han ich gwunnen, den Baiern ze eern, diu marke diene in iemer mere12. Jh. Stolz,WehrverfTirol 16
- 1210 CartMichielAntwerp. 301
- decimam novalium in silva seu marchia B.1221 WestfUB. IV 1 S. 65
- F. villicus ... assignavit prefatis civibus quicquid pascuale est gregibus ipsorum et pecudibus in omni usuario graminis sive communi quod marchia vocatur, sive singulari quod sundere nuncupatur1224 WestfUB. IV 1 S. 91
- swe sin ve drift op ene andere marke op gemene weide, wert he gepandet, he gift ses penninge1224/35 Ssp.(Eckh.2)LR. II 47 § 4
- nemo potest alium propter homicidium infra ciuitatis marchiam siue wicbelde perpetratum citare ... nisi in eodem loco ubi homicidium fuit factum1263 Hach,LübR. 201Faksimile (ca. 348 KB)
- ervexen et marchenoten ... qui jura sua in dicta marcha pacifice possidebunt1277 Westfalen/GrW. III 186Faksimile (ca. 252 KB)
- fvert aber ein Regenspurger vber walt oder marich iht, der sol daz zollen als ein anderrum 1280 MBoica 36, 1 S. 431Faksimile - in Google Books
- dez selben dorfes marcke1291 HohenloheUB. I 365
- gewalt ... öber alliz daz heymgerede, ... iz si an eynunge, iz si an des feldis schützen zuo setzene unde die marke uz zuo gebeneum 1300 MittFrankf. 1 (1858/60) 178
- die velde und duͥ holtzer, die in den vorgenanten zilen gelegen sint, sin[t] der herschaft eigen, âne die gemeinen marken, [die] der steten und dorfern sintum 1306 HabsbUrb. I 101Faksimile - in Google Books
- ir gůte, daz in wehsit in ir stete, marke und termin1317 KölnReg. IV 220Faksimile - digitalisiert von der Universitäts- und Stadtbibliothek Köln
- eynes andirn dorfes markevor 1320 ÄltpolnRdm.(Mat.) Art. 26 § 4
- der marck recht1326 Wigand,Paderb. III 3Faksimile - digitalisiert vom Max-Planck-Institut für europäische Rechtsgeschichte
- wen wir eyn geschos seczen mit vnsir gemeyner burger rate uf dy mark1338 MagdebSchSpr.(Gaupp) 275Faksimile - digitalisiert vom Max-Planck-Institut für europäische Rechtsgeschichte
- dat he vredeloz si in der stad vnde stades marke1341/44 WisbyStR. 50Faksimile (ca. 86 KB)
- die stat ze M., marckt und marck1342 Mergentheim 132Faksimile (ca. 63 KB)
- 1342 RegensbUB. I 543
- swaz sie eygens haben ze S., in der mark vnd in dem fluͤr da selbs1345 MWirzib. IX 153
- 1349 QKulmbach 303
- wo ein walt oder ein marcke, dar in sehs dorff oder zwolffe oder mere oder mynner in horent, da hant alle die lute macht und recht, die marck zu behuden und zu besetzend zu aller der zijt, als es jn fuget1. Hälfte 14. Jh. KlKaiserr.(Munzel) 242
- wer aber uns di freiung prëch, der ist der herschaft auf vier tail, der marich auf des marich [das geschiecht] hant oder fuesvor 1355 NÖsterr./ÖW. VIII 982Faksimile (ca. 51 KB)
- gewelde ... in der marcke desselbin hobis gelegin1359 Varrentrapp,Marken 138
- by dem graben, der vnser marke vnde velt ... scheident1364 HMeißenUB. II 58Faksimile - digitalisiert vom Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde (ISGV)
- 1369 KirchheimW. 123
- in der merke ende in der buerscap1370 GroningenUB. I 422Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- sal er ... ewiclich die stat raumen uzzerhalb der mark1371 HeilbronnUB. I 124
- 1372 MWirzib. IX 280
- [soweit] dye marke kirspil und gerichte des ... dorffis geyt1385 InvNichtstaatlArchWestf. Beibd. I 550
- sollen auch das lassen vermarcken, das yeder herr wisse wu sein marck wennde vnd angee1389 MWirzib. VIII 127Faksimile - in Google Books
- setzen ... wir, daz die marck zu B . ... zu der marck zu H. gehoren sol, also daz die zwo marck ... furbaz mee ein mark sin sol1392 HeidelbStR. 479Faksimile (ca. 67 KB)
- 14. Jh. Franken/GrW. VI 101 Anm. 1
Faksimile (ca. 275 KB)
- des han sie eynmudeclich gewist, das die marg der ... dorffer vnd mercker rechtlich eigen sy1401 Wetterau/GrW. III 488Faksimile (ca. 263 KB)
- wurde auch ein mercker begriffen, der die marg schedigete vnd vsz der marg furete, den sulden die merckermeistere oder furstere rugen vnd nit penden1401 Wetterau/GrW. III 489Faksimile (ca. 263 KB)
- als wyt disse zent reicht und geet inn zentt und inn margk1430 ArchHessG.2 1 (1894) 201
- wo einer bi uns gut hat in unser zingel, nicht in der marck, das gut sal er verbeden nach unserm gůnst1440/59 Miltenberg 334Faksimile (ca. 243 KB)
- das gerichte uf dem felde und margke desselben dorfes1444 MansfeldKlUB. 222Faksimile (ca. 82 KB)
- das I. kein aigen marck hab, sonder daz I. mit allem seinem begrieff in Sunzheimer marck gelegen si1445 Sinsheim 422Faksimile (ca. 258 KB)
- alle vnrecht gewalt zu strafenn also wyt die margk ist1453 Wetterau/GrW. III 493Faksimile (ca. 272 KB)
- wy en sollen oeck niemande vervnrechten in oeren buergerichten, holtgerychten oder yn oeren marken, anders als sick van rechte geboerd1457 BocholdStat. I 355
- 1461 Wetterau/GrW. III 416
Faksimile (ca. 256 KB)
- die vischer von N. in ir mark uf dem Rin1462 NeuenburgStR. 67Faksimile (ca. 152 KB)
- 1468 ZGO. 1 (1850) 428
Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- dat ick ... vorkope ... dat dorp ... und dat gerichte, hogest und sydest, in velden und in marken1474 BrandenbSchSt. I 20
- daz sy eyne eygene feltmargk addir flur [habin], die da vorreynet unde eyne vorsteynet margk syn1474 PössneckSchSpr. I 289
- 1479 Wetterau/GrW. III 500
Faksimile (ca. 269 KB)
- de maellude, de de marcke to O. belavet und beswaren hedden tho waren vor houwen, dryven, meyen1497 Philippi,Erbexen2 176
- op der stat lande eilande marke ende weeirde15. Jh. KampenStR. II 20
- unser dorffrid und march1512 NÖsterr./ÖW. VIII 1021Faksimile (ca. 51 KB)
- 1525 Philippsburg 967
Faksimile (ca. 218 KB)
- 1526 Wiesloch 712
Faksimile (ca. 67 KB)
- dat gi mi merklike gewalt up minem lande, in miner beslatenen mark, gedan hebben1539 Bunge,Rbb. 196Faksimile (ca. 146 KB)
- sover und weit dieselbig mark und ben gehn1556 BadW. 302Faksimile (ca. 68 KB)
- da ein commun, es sei ein statt, dorff oder marck oder gericht in acht ist, woͤllen dann die vff recht auß acht mit einander, man sol sie darauß lassen1564 RottweilHGO. 12r
- um 1570 NÖsterr./ÖW. VII 559
Faksimile (ca. 45 KB)
- 1573 WestfLR. 97
Faksimile (ca. 58 KB)
- 1580 WestfLR. 39
Faksimile (ca. 51 KB)
- marchen (in dem hernach gemelten specificierten begriff der almenden)1587 WaldkirchStR. 29Faksimile (ca. 172 KB)
- die ... freihait, gab und stift, auf wasser, wälden, gründen, mit iren gemerkten marchenum 1589 Oberösterreich/ÖW. XII 2
- 16. Jh. OYStR. III 12 S. 35
- wie denn ... solche marken, worinnen ... eigenbehoͤrige ... geseßen, nicht vor frey, besonder gemeine marken gehalten werden1662 Wigand,Minden II 298Faksimile - digitalisiert von der Staatsbibliothek zu Berlin (SBB)
- in unsern privat- oder gemeinen marken1738 Schlüter,WestfProvR. II 102Faksimile - in Google Books
- eine mark ist ein strich landes der in ansehung des eigenthums einer gemeinheit, in ansehung der benutzung aber den einzelnen gliedern dieser gemeinheit nach einem gewissen verhaͤltnisse zusteht1799 Klöntrup,Osnabr. II 310Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
I 2
abgetrennter Anteil einer 1Mark (I 1)
- 746 LegLangob.(Beyerle) 192
- hab ich ... H .S. ... zwo marck abgekaufft, geben die zwo marck 4. mesten weitzen1552 Cramer,Neb. III 163
- in den tzeyn marrk1557 Neußer,FlNTroisdorf 80
II
Grenze, offen zu 1Mark (I 1) und 2Mark
- si quis alterum ligat et foris marcha eum vindit, ipsum ad locum revocet et 40 sol. componat1. Hälfte 7. Jh. LAlam.2 34
- quod si extra marca in sortem alterius fuerit ingressus, iudicium [superius] conprehensum conpellatur adimplere1. Hälfte 7. Jh. (Hs. 8. Jh.) LRib.(Beyerle-Buchner) Tit. 58b
- cepeman oþþe oðerne þe sio ofer mearce cuman [einen Kaufmann oder einen anderen, der über die Grenze hergekommen ist]685/86 Liebermann,AgsG. 11
- de feminis autem liberis, si extra marcha vendita fuerit712/25 LAlam.2 106
- quicquid ad eandem uillam ... pertinere uidetur, ... cum omnibus terminis et marchis suis773 CLauresh.2 I 277Faksimile - digitalisiert im Rahmen von "austrian literature online (ALO)"
- confinium est za maracho ist8./9. Jh. AhdGl. I 388, 23Faksimile - digitalisiert von der ULB Düsseldorf
- de marcha nostra custodienda terra marique808 Cap. I 1 S. 139Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- 814 FreisingTrad. I 276
Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- um 830 Tatian 86, 1
- 843 OÖUB. II 15
Faksimile - in Google Books
- ut nullus judex publicus ... infra praedicta terminia et marka ... ullam potestatem habeat853 OÖUB. II 17Faksimile - in Google Books
- silvulam ... ab aliorum potestate segregatam cum legitimis marchis885 SGallenUB. II 249Faksimile - digitalisiert im Rahmen von "austrian literature online (ALO)"
- limes marcha9. Jh. AhdGl. I 201, 1Faksimile - digitalisiert von der ULB Düsseldorf
- terminis marchon9. Jh. AhdGl. I 293, 25Faksimile - digitalisiert von der ULB Düsseldorf
- definitionem marc9. Jh. AhdGl. II 145, 56Faksimile - digitalisiert von der ULB Düsseldorf
- 930/40 Liebermann,AgsG. 176
- 956 Birch,CartSax. III 167
Faksimile - in Google Books
- 972? Birch,CartSax. III 396
Faksimile - in Google Books
- silvam ad porcos alendos, quemadmodum jacet inter duas marcas992 Foppens I 146
- 2. Hälfte 11. Jh. (Hs. 1464) WesterlauwersR. I 118
- si quis marchiam suam quocunque modo obstruxerit in terra vel in aqua, auctoritate nostra freti evellant et marchiam suam expediant1188 Lübeck/Keutgen,Urk. 185Faksimile (ca. 93 KB)
- 1212/16 StUtrechtOorkB. II 69
- in terminis qui vulgo mene marke vocantur1232 OsnabrUB. II 228
- 1272 Amorbach 214
Faksimile (ca. 233 KB)
- twelke ghoet gheleghen es binnen desen marken ende palen1294 CronDunis III 621
- do her F. ... sinen keller murete, do entweich im her N. mit der marke sines erbes einen vuz1302 KrakauStB. I 6
- der meyer sol ... des dorffs recht ouch zil vnd marchen erscheinen1303? Luzern/GrW. I 166Faksimile (ca. 229 KB)
- quidquid esset infra metas dicte ville, que vulgariter marcken appellantur1325 TrierArch. 4 (1900) Anh. 21Faksimile - digitalisiert im Rahmen von dilibri Rheinland-Pfalz (www.dilibri.de)
- swer marchpaum niderslecht oder marchstain ausgrebt ..., di auf marchen stênt, der fleust dar um lx und dreu pfunt und muos pezzereu march machen, dann di vodern wârenvor 1328 Ruprecht(Claußen) Art. 108 [ebd. 112]
- die marchen der ... zweiier alppen1343 FRBern. VI 774Faksimile - digitalisiert im Rahmen von e-rara.ch
- dis sint die lägen vnd marchen des dinghôfes1351 Argovia 9 (1876) 29Faksimile - digitalisiert im Rahmen von "E-Periodica. Schweizer Zeitschriften Online"
- czu geleicher weys der rayn schol sein vnd di march, als sy yͤczund czu diser stund sein1389 BudweisUB. 265Faksimile - in Google Books
- ob zwei dorf vmb ein march kriegent, daz aller næhst dorf daz bi den zwein leit daz sol si bescheiden mit gezevgen14. Jh. Schwsp.(L.) LR. Art. 377 IV [S. 167]Faksimile (ca. 235 KB)
- ob ain man den andern uͤberzimriet, der ... sol daz zimer absetzen auf das recht marich, als daz di nachpawrn derkennenum 1400 NÖsterr./ÖW. VIII 866Faksimile (ca. 46 KB)
- czweien sich czwen vme eyn marck, dy czyhen sich billich vf dy kuntschafft, spricht aber eynr do sy eyn rechte marck, daz behelt er billich selbesyben vf den heiligen1404 RudolstadtStR. 218Faksimile (ca. 70 KB)
- die zile und marchen der lantgrafschaft1409 KonolfingenLGR. 20Faksimile - digitalisiert im Rahmen der "Sammlung Schweizerischer Rechtsquellen online"
- von marich ze marich1416 Dachau/Rockinger
- von zwayung wegen vmb march vbermäen1430 MBoica XV 329Faksimile - in Google Books
- nout farra mot ma fara, hwant ne mey ma nout farra seka vr mar ne vr merka [weiter darf man nicht vorgehen, denn man soll nicht weiter über Graben und Grenzen (seines Besitztums) einen belangen]1. Hälfte 15. Jh. FivelgoR. 162
- 1456 Zürich/GrW. I 81
Faksimile (ca. 225 KB)
- die marchen vnnd letzinen ze vndergaͤn1458 AppenzUB. II 1 S. 29Faksimile - in Google Books
- der fart weg ... der ist das march vnd schaid payde holzer1479 MBoica XVII 72Faksimile - in Google Books
- wo ainer den andern uberraint het, so sollen die vierer darauf gen und in die rain und march slagen mit kreizenvor 1480 NÖsterr./ÖW. VII 488Faksimile (ca. 45 KB)
- das ir alles das zu richten habt das fur euch kumbt ... es sei umb grunt und poden, umb mark und rain15. Jh. Kärnten/ÖW. VI 509Faksimile (ca. 47 KB)
- was march und rein recht haben15. Jh. Kärnten/ÖW. VI 514Faksimile (ca. 47 KB)
- 15. Jh. NÖsterr./ÖW. VIII 520
Faksimile (ca. 45 KB)
- da sol uns niemant an unsern marchig übervarn1517 Tirol/ÖW. III 219Faksimile (ca. 42 KB)
- um 1530 NÖsterr./ÖW. VII 606
Faksimile (ca. 45 KB)
- 1531 RheinfeldenStR.(SchweizRQ.) 269
Faksimile - digitalisiert im Rahmen der "Sammlung Schweizerischer Rechtsquellen online"
- welcher offen marchen endert ... der ist vns als der herrschaft verfallen leib vnd guth1541 ArbergStSatzg. Art. 43
- [der] burkfridt ... hat seine lebendige march, auf der seiten des wörths wirdet ermelter burkfridt beschlossen mit dem wasser1. Hälfte 16. Jh. Oberösterreich/ÖW. XII 79
- sollen ... die lebl oder march verneuert werden1685 NÖsterr./ÖW. VIII 375Faksimile (ca. 48 KB)
- 1785 Fischer,KamPolR. II 607
Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- 1801 RepRecht VIII 150 Anm. 1
Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
III
Herrschaftsgebiet eines Grafen, Grafschaft, auch das gesamte Herzogtum oder Land Bayern (Beleg von 1027); vgl. VjschrSozWG. 37 (1944) 2f.
- in provincia orientali et in marchia Adalperti comitis sitae1024/31 FreisingTrad. II 267Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- unum molendinum ad F. in marchia Ottonis comitis1024/31 FreisingTrad. II 268Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- de civitatibus ad marchiam istius provintiae pertinentibus1027 FreisingTrad. II 278Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
IV
an der Reichsgrenze liegender Herrschaftsbereich, Markgrafschaft
Sachhinweis: HRG.1 III 286f.
- xxx regales mansos ... quos ipse in eiusdem marchiae locis ad plenitudinem elegerit1025 Bamberg/MGDipl. IV 35Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- marchiam Austrie in ducatum commutauimus1156 Privilegium minus/OÖUB. II 281Faksimile - in Google Books
- vocantur autem usitato more marcomanni gentes undecumque collectae, quae marcam incolunt1163/72 Helmold(Stoob) 238
- in ducatu nostro et in marchia nostra1164 BabbÖstUB. I 50
- coniunctis tam feodis quam allodiis ..., dominus imperator marchiam imperii ex eis constituet, quam marchiam comes Haynoensis a domino imperatore accipiet et ex ea princeps imperii et ligius homo censebitur1184 MGConst. I 423Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- Georgius de marka Brandeneburg1221 WestfUB. III 87Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- 1224/35 Ssp.(Eckh.2)LR. II 12 § 4
- nenes gesculdenen ordeles ne mut men ten ut ener grafscap in ene marke, al hebbe de greve de grafscap van deme markgreven; dit is dar umme, dat in der marke nen koninges ban n'is unde er recht tweiet; dar umme scal men is vor dat rike ten1224/35 Ssp.(Eckh.2)LR. II 12 § 6
- seven vanlen sint ok in deme lande to Sassen: dat hertochdum to Sassen unde de palenze; de marke to Brandeborch; de lantgravescap to Duringen; de marke to Misne, de marke to Lusaz; de gravescap to Aschersleve1224/35 Ssp.(Eckh.2)LR. III 62 § 2
- cum ... lantgravio Thuringie de marchia Misinensi gratiam fecimus1227 MGConst. II 152Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- um 1260/70 SächsWChr. 230
Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- in terris Carniole et marchie Sclavice que vulgo Windischmarich dicitur1286 MGConst. III 355Faksimile - digitalisiert im Rahmen des Projekts dMGH
- wir seczen ..., das der landesherr die herren von dem land nicht dringe ze varn herüber das gemerk, er tůe es dann mit gůt oder mit pete, wann dicz lande ain rechte march ist1298 Schwind-Dopsch 102Faksimile (ca. 279 KB)
- 1351 MWittelsb. II 417
Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- also unseres orteils beruffunge sich zuhit zu hoern steten, unde doch wol die marke hoer sy an dem richtstule, denne die graveschaft, doch mag man sich mit eyner beruffunge zhin uz eyner markeEnde 14. Jh. GlWeichb. 231Faksimile - digitalisiert vom Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ)
- die marken und marggrafschaft zu Brandemburg, das ein kurfurstentume und erzkamerampte als ein ubererleuchtes und uberedel gelide des heiligen romischen reichs ist1400 CDMorav. XIII 33Faksimile - digitalisiert im Rahmen von Czech Medieval Sources online
- erbschenk in der marke Brandenburgk1571 BrandenbSchSt. III 20
V
übertragen: wie Markrecht (II)
- tradidimus eo frui iuri quod vulgariter marke dicitur in silvis prefato monasterio hinc inde passim adiacentibus1225 EberbachUB. I 247
- cum jure nemoris quod marcha uulgariter appellatur1274 CDRhMos. II 395
- marcke in dem walt haben14. Jh. Varrentrapp,Marken 186
- 1446 HildeshUB. IV 523
Faksimile - digitalisiert von der ULB Düsseldorf
VI
übertragen: Gesamtheit der vereidigten Markgenossen, auch als Schiedsgericht
- alle die partheyen, so vor der march ze handlen haben, sollen nach verhör beyder partheyen clag antwurt die sach den marchleiten vbergeben1530 RheinfeldenStR.(SchweizRQ.) 250Faksimile - digitalisiert im Rahmen der "Sammlung Schweizerischer Rechtsquellen online"
- die marchleut sollent ... einem jeden souil im gepürt, wie das die gerechtigkeyt der schnur vnd růten nach mutmassung erfordert, zůtheylen vnd zuerkennen, vnd alles das thun, so einer geswornen march zethun gepürtnach 1530 RheinfeldenStR.(SchweizRQ.) 211Faksimile - digitalisiert im Rahmen der "Sammlung Schweizerischer Rechtsquellen online"
VII
Grenzfestsetzung durch die 1Mark (VI)
- die marchleut sollent sweren, einem schultheussen, ouch gantzer gemeinde vnd insonders menigclichem, richen vnd armen, von denen sy zů holtz oder veld vmb die march angeruft werden, denselben rechte, gliche vnd billiche vndergeng vnd march ze thůnnach 1530 RheinfeldenStR.(SchweizRQ.) 211Faksimile - digitalisiert im Rahmen der "Sammlung Schweizerischer Rechtsquellen online"
Artikel danach:
2Mark
3Mark
Markauswerfung
Markbaum
Markbede
Markbeschreibung
Markblei
1Markbrief
2Markbrief